Hai vinte anos, nun escenario en plena mutación, anticipador da crise inmobiliaria, escribín en torno ás fronteiras que os arquitectos ían atopando ou autoimpoñéndose na práctica profesional. Hoxe o mundo parece aínda máis difícil de explicar e, ante a avalancha de datos e información, proliferan os estudos especializados que parcelan a realidade ata o punto de que se pode perder a súa comprensión integral. Mentres tanto, outras disciplinas foron ocupando espazos no ámbito profesional tradicional dos arquitectos. En liñas xerais, pódese afirmar que o planeamento está pasando a ser un asunto fundamentalmente xurídico, o territorio unha suma de leis e regulamentos, a restauración repara pero non pode investigar, a paisaxe chega a coagularse nunha evocación idealizada.
Aquel clásico concepto holístico da arquitectura como arte humanística debe afrontar hoxe, amais, un ineludible compromiso coa sociedade, cunha perspectiva «política» entendida como o procedemento idóneo para elaborar e concertar respostas eficaces e proporcionadas ás demandas da cidadanía. A mesma palabra política, tan utilizada sectorialmente para falar da de vivenda, do urbanismo ou da pesca, derivou nun exercicio de confrontación partidaria no que máis ca solucionar os problemas parece que se pretende impedir que se resolvan. Tanto é así que falar de política, hoxe, impón cautela.
O arquitecto, cando intervén, interpreta e transforma a contorna, por iso non debe renunciar a ser un observador social, lendo a historia e a emoción do lugar que rodea o seu proxecto. Esta capacidade observadora require saír do estudo e andar, viaxar, escribir, impregnarse da antropoloxía, da arte, da literatura, da música tanto como da construción e a técnica, para saber relacionalo todo e dispor dun pensamento horizontal e ilustrado.
O mercado das tecnoloxías e os materiais é tan dinámico que, ás veces, resulta difícil incorporalos á edificación e falta tempo para converter en arquitectura estes desafíos. Os concursos públicos, que xogaron un papel esencial na cualificación da arquitectura, non están debidamente considerados e caen no paradoxo de dividir o encargo na redacción do proxecto e a dirección da execución, mentres a iniciativa privada está a tomar o relevo na promoción da boa arquitectura.
A realidade é cambiante e toca ir por diante superando fronteiras e abrindo novas portas. Vale a pena facer unha aposta pola arquitectura e o seu contido social, porque inflúe positivamente no contorno, crea cidadanía e fomenta a cultura.